Najot Kemasi sayti Ушбу сайт Аҳли-Байт ғояси асосидаги соф ва ҳаётбахш Ислом дини ҳақида ишончли манбаларга таяниб теран маълумотларни ҳақиқат изловчиларига тақдим этиб боради.
Related Articles
Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм
Ассалому алейкум азиз ўқувчилар. Барчангизга қувончли, файзли ва омадли дамларни тилаган ҳолда, қалбларимиз Аллоҳнинг оятлари ёғдусида нур ва ёруғликка тўлиб тошиши умидида Бақара сурасининг 56 ва 57 – оятлари таржимаси ва тафсирини эътиборингизга ҳавола этамиз:<ثُمَّ بَعَثْنَــٰـكُم مِّنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ* وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمْ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَىٰ كُلُواْ مِن طَيِّبَتِ مَا رَزَقْنَــٰكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَــٰكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ>
- «Сўнгра шояд шукр қиларсизлар, деб, ўлганингиздан кейин сизларни қайта тирилтирдик.»
- «Ва [Сийно саҳросида жазирама иссиқ ҳавода саргардон бўлиб юрганингизда] булутларни устингизга соя солувчи қилиб қўйдик ва сизларга [асалга ўхшаш] ширинлик ва [қовурилган] беданани туширдик-да: «Сизларга ризқ қилиб берганимиз нарсаларнинг покизаларидан енглар» [дедик]. Ва улар [Исроил фарзандлари Бизнинг юборган неъматларимизга ношукрлик қилиб, туғён қилишлари билан] Бизга зулм қилишмади, бироқ ўзларигагина зулм қилар эдилар.»
Яшин тушиши оқибатида бани Исроилнинг улуғларидан 70 киши ўлганидан сўнг ҳазрати Мусо (алайҳис салом) Аллоҳ таолодан уларни қайта тирилтиришини сўради. Аллоҳ ҳам Мусо (алайҳис салом)нинг дуосини ижобат этиб, уларнинг ўзлари ҳамда бани Исроил қавми Аллоҳнинг қудратига иймон келтиришлари учун ўлганларни тирилтирди.
Оятнинг давоми буюрмоқдаки, Аллоҳ таоло бани Исроилни Фиръавнлар урушидан нажот бергач, уларга Фаластин ўлкаси сари йўл олишларига ижозат берди, аммо улар бу ерда золимлар ҳукумат қилишади, деган баҳона билан мазкур жойга боришмади. Шундан сўнг, Аллоҳ таоло уларни Ўзининг қаҳру ғазабига олди ва бунинг оқибатида, бани Исроил қавми қирқ йил Сино саҳросида овораю саргардон бўлиб юришди. Бу давр ичида улардан баъзилари ўз қилмишларидан пушаймон бўлишди ва Аллоҳ таоло яна бир бор уларга раҳматини туширди. Мазкур оятларда ушбу неъматларнинг баъзи бир намуналари келтирилмоқда. Аллоҳ таоло қуруқ ва иссиқ саҳрода уларга булутларни соябон қилиб қўйиши билан биргаликда бани Исроилга икки хил озуқа ҳам бериб қўйди; биринчиси ўзини еса, таом ва ширинлик, сувга қўшиб ичса ичимлик бўладиган «Манн» деган нарса бўлса, иккинчиси бедана эди.
Бу оятлардан; биринчидан ўликларни тирилтириш амри маҳол эмаслиги, Аллоҳ таоло шу дунёнинг ўзидаёқ баъзи ўринларда айрим бир ўликларни тирилтирганини;
Иккинчидан эса Аллоҳ таоло инсонга ҳалол – покиза ризқ ва егуликларни таъминлаб қўйгани, шунинг учун ҳаром нарсаларни ейишга эҳтиёж йўқлигини ўрганиб оламиз.
Энди Бақара сурасининг 58, 59 ва 60 – оятлари таржимаси ва тафсирини кўздан кечарамиз:
<وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُواْ هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُواْ مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُواْ حِطَّةٌ نَّغْفِرْلَكُمْ خَطَــيَــٰكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ * فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِى قِيلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجْزًا مِّنَ السَّمَآءِ بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ* وَإِذِ اسْتَسْقَـى مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشَرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَّشْرَبَهُمْ كُلُواْ وَاشْرَبُواْ مِن رِّزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَواْ فِى الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ>
- «Ушбу шаҳарга [Қуддусга] киринглар ва ундан истаган ерингиздан мўл-кўл ва ёқимли бўлган ҳолда енглар ва дарвозадан [Қуддус шаҳрининг дарвозасидан ёки Масжидул Ақсонинг эшигидан] сажда қилувчи [ва тавозе кўрсатувчи] ҳолингизда киринглар ва «гуноҳларимни кеч» деб айтинглар, шунда «Биз хатоларингизни мағфират этамиз ва яхшилик қилувчиларга [ажру мукофотни] зиёда қиламиз», деганимиз замонни эсланг.»
- «Шунда зулм қилганлар уларга айтилган сўзни [Аллоҳнинг сўзини] бошқасига алмаштиришди [улар Аллоҳдан ўз гуноҳларини кечишни сўраш ўрнига ҳинтатун деб, буғдой сўрашади]. Демак, қилиб келаётган бузғунликлари боис, зулм қилганлар устига осмондан азоб ёғдирдик.»
- «Мусо ўз қавми учун сув сўраганида: «Ҳассангни тошга ур», [деганимиз замонни эсланг.] Шунда [ҳазрат Яъқуб наслидан бўлган ўн икки қабила учун] ўн икки чашма отилиб чиқди ва барча одамлар ўз сувхонасини билди. [Ва Биз уларга дедик:] «Аллоҳ таоло берган ризқдан еб-ичинглар ва ер юзида бузғунчиларча бузғунлик қилиб юрманглар».
Мазкур оятда, «Ушбу шаҳарга киринглар», деган жумладаги «шаҳар»дан мурод –Қуддуси шарифдир. Узоқ замонлар Мисрда ватангадо бўлиб юрган бани Исроил қавмига Аллоҳ таоло ватан ато этиб, «шаҳарга киринглар», деб буюради. Бунинг устига яна Аллоҳ таоло: «Истаган ерингиздан мўл-кўл ва ёқимли бўлган ҳолда енглар», деб улкан марҳамат кўрсатади. Шу билан бирга, қай ҳолда кириш лозимлигини ҳам уларга уқтиради. Эшикдан сажда қилиб, яъни одоб билан: «ҳиттатун» деган сўзни айтиб киринглар, деган буйруқ келади. «Ҳиттатун» сўзи – афв эт, гуноҳимни кеч деган маънони англатар экан. Бани Исроил қавми агар шаҳарга сажда қилиб, гуноҳларининг кечирилишини сўраб, Аллоҳ ўргатган сўзни айтиб кирсалар эди, Парвардигори карим ҳам уларга ваъда қилган мағфиратни амалга оширган бўлар эди: «Биз хатоларингизни мағфират этамиз ва яхшилик қилувчиларга [ажру мукофотни] зиёда қиламиз», дедик.
Бани Исроил қавми яна бузғунчилик қилишди. Аллоҳ таоло ўргатган «ҳиттатун» сўзи ўрнига бошқа сўзни алмаштириб айтишди. Ривоят қилинишича, Пайғамбаримиз (саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи васаллам): «Бани Исроилга эшикдан таъзим қилиб, «ҳиттатун» деб киринглар, дейилган эди. Улар думбалари билан судралиб, мазкур сўзни алмаштириб, «ҳаббатун фий шаъратин», деб кирдилар», деб марҳамат қилдилар. Ушбу ҳадисдан маълум бўладики, улар ҳам амалда, ҳам сўзда хилоф иш кўрганлар. Сажда (таъзим) қилиб киринглар, дейилса, думбалари билан судралиб кирганлар. «Ҳиттатун» деб айтинглар, дейилса, «ҳаббатун фий шаъратин», яъни арпа ичидаги бир дона дон, дейишган. Уларнинг бу ишлари ҳам зулм, ҳамда фисқ – Аллоҳнинг амридан чиқиш эди. Шунинг учун, Аллоҳ таоло уларга осмондан азоб туширди.
Кейинги оятда таъкидланаётганидек, агарчи ҳазрати Мусо (алайҳис салом) бани Исроил қавмининг пайғамбари бўлиб, ул зотнинг вазифаси уларга Аллоҳ таолонинг хабари ва буйруғини етказиш бўлган бўлса-да, бироқ барча илоҳий раҳбарлар одамлар ҳаётининг фаровонлиги ва осойишталиги борасида қайғуришади. Шунинг учун ҳам, ҳазрати Мусо (алайҳис салом) Аллоҳ таолодан ўз қавмини сув билан таъминлашини сўрадилар. Парвардигор ҳам Мусо пайғамбарнинг дуосини ижобат этди ва яна бир мўъжиза ўлароқ, уларни сув билан таъминлади. Аллоҳ таоло Мусога ҳассанг билан тошни ур, деб буюрди. Ҳазрати Мусо (алайҳис салом) ҳассаси билан тошга уриши биланоқ ундан бани Исроил қавмининг ўн икки тоифаси учун ўн икки булоқ отилиб чиқди. Бундан мурод уларнинг ҳар бирининг алоҳида булоғи бўлиши ҳамда сув таъминотида камчилик юзага келмаслиги эди.
Бу оятлардан; биринчидан тоат – ибодатда илоҳий кўрсатмаларга тўлиқ амал қилиш лозимлигини;
Иккинчидан эса илоҳий раҳбарлар халқнинг моддий эҳтиёжларини таъминлаш фикрида бўлишлари ва бу йўлда жамият қатламлари орасида камситишга йўл қўймасликлари, балки мавжуд имкониятларни тақсимлашда адолатга риоя этишларини ўрганиб оламиз.
Суҳбатимиз ниҳоясида Бақара сурасининг 61 – ояти таржимаси ва тафсири билан танишамиз:
<وَإِذْ قُلْتُمْ يَـٰمُوسَىٰ لَن نَّصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّــآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِى هُوَ أَدْنَىٰ بِالَّذِى هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُم مَّا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَآءُواْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُواْ يَكْفُرُونَ بِآيَــٰتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَواْ وَّكَانُواْ يَعْتَدُونَ>
61 «Эй Мусо, бир хил таомга сира сабр қила олмаймиз, демак, биз учун Парвардигорингдан илтижо қилиб сўра, токи, бизларга ер [ўзидан] ундирадиган нарсалар; сабзавот, бодринг, саримсоқ, мош, пиёзлардан чиқариб берсин» деганингиз замонни эсланглар. Мусо: «Яхшироқ нарсани пастроқ нарсага алиштирмоқчисизми? [Шундай экан] бирор шаҳарга тушингиз, сўраган нарсангиз албатта, сизлар учун муҳайёдир», деди. [Ношукрликлари ва итоатсизликлари сабабли] хорлик ва муҳтожлик улар[нинг пешанаси]га тамғалаб қўйилди ва Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлишди. Бу [хорлик ва муҳтожлик], улар доим Аллоҳнинг белги-оятларига кофир бўлиб келишгани ва пайғамбарларни ноҳақ ўлдириб келишгани сабаблидир. Бу [кофирлик ва пайғамбарларни ўлдириш], уларнинг итоатсизлик қилишгани ва ҳамиша ўз ҳадларидан ошишгани туфайлидир.»
Аллоҳ таоло қуруқ чўлда бани Исроил қавми учун сув ва озуқани таъминлаган бўлса-ю, бироқ бу қавм инсоний қадр – қийматни билмаслиги ва ношукрлиги бир томондан, роҳат – фароғатчиликни исташлиги иккинчи томондан, ҳазрати Мусо (алайҳис салом)дан бошқа егуликларни талаб қилишларига боис бўлди.
Мусо (алайҳис салом) уларга жавобан: «Биринчидан сизлар яхши бўлган самовий егуликларни ёмон бўлган ердаги егуликларга алиштирмоқчисизми? Иккинчидан агар бундай озуқаларни емоқчи бўлсангиз, душманларингиз билан жанг қилиб, шаҳарга кириб боришингиз керак. Бу нарсаларни ўша ердан топасиз. Сизлар бир томондан жанг ва жиҳод қилишга мойил эмассиз-у, бошқа томондан шаҳардаги барча имкониятларни талаб қилмоқдасиз», деб айтди.
Оятнинг давоми ушбу ҳақиқатни айтмоқдаки, бани Исроил қавмига хорлик ва муҳтожлик битиб қўйилди ҳамда Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлишди. Бунинг сабаби улар Аллоҳнинг оятларига куфр келтирганликлари, пайғамбарларни ноҳақ қатл этганликларидир.
Бу оятдан; биринчидан нафсоний ҳою ҳаваслар ва роҳат-фароғатчиликни исташлик инсонни ҳалокатга етаклаши, бундай хўрлайдиган хислатлардан узоқлашиш лозимлигини;
Иккинчидан эса Аллоҳнинг ҳукмларини бажаришда макр – ҳийла қилмаслик лозимлигини ўрганиб оламиз.
