Адл

(ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ)   Bunday bo’lishi Alloh bir qavmga bergan ne’matini toki ular o’zlarini o’zgartirmagunlaricha o’zgartiruvchi bo’lmasligi va Alloh eshitguvchi va bilguvchi zot bo’lganidandir. (Anfol surasi, 53-oyat)  Ko’pgina hadislarda zulm va gunohdek omillar, ilohiy ne’matlarning …

   «Бадо» сўзи араб тилида «oшкoр бўлмоқ ва ойдинлашмоқ» маънoсини билдиради. Аҳли-Байт мактаби олимларининг истилoҳида эса инсоннинг қилган сoлиҳ ва яхши амаллари оқибатида унинг тақдирининг ўзгаришига айтилади.

Маълумки, Қуръонда кофирларнинг доимий азобда қолажаклари ҳақида очиқдан-очиқ айтилгандир: (وَعَدَ الله الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْكُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا)  Аллоҳ мунофиқлар, мунофиқалар ва кофирларга (улар) абадий қоладиган жаҳаннам оловини ваъда қилди. (Тавба сураси; 68-оят)

  1. Ҳидоят ва залолат турлари;  Агар бирор мусофир сизнинг олдингизга келиб бир уй манзилини сиздан сўраса, у ҳолда сиз икки йўлдан бирини танлаб унга ёрдам беришингиз мумкин:

  1. Жабр назариясига тескари бўлган тафвиз (ўз ҳолига қўйилиш) эътиқоди   Ҳаддидан чиқиш томонида турган жабр назарияси қарсида тамоман тескариси ўлароқ сустлик томонини тутган тафвиз, яъни ўз ҳолига қўйиб қўйиш ғояси вужудга келган эди.

   1. Жами инсонларнинг виждони жабрни инкор қилади;  Илоҳий донишманд ва файласуфларнинг инсон ихтиёрига оид кўп далиллари бор. Лекин биз энг яққол далилни келтиришни лозим топдик. Бу далил башариятнинг виждонидир.

  ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ  Бундай бўлиши Аллоҳ бир қавмга берган неъматини токи улар ўзларини ўзгартирмагунларича ўзгартирувчи бўлмаслиги ва Аллоҳ эшитгувчи ва билгувчи зот бўлганидандир. (Анфол сураси, 53-оят)

  Аллоҳнинг адолати билан боғлиқ муҳим масалалардан бири– «жабр ва ихтиёр» масаласидир. Жабрийлар эътоқодича, инсон ўз ёнидан ҳеч ихтиёри соҳиби бўлмай, амали ва юриш-туришида, айтадиган сўзларида, аъзоларининг ҳаракатида ва барча хатти-ҳаракатида машина қитъалари каби жабрий ва мажбурий ҳолда йўналтирилади.

Бало-офатлар,  нохушликлар, мусибатлар, кўнгилсиз ва аянчли ҳодисаларнинг юз бериши худошунослик ва яккахудолик соҳасида татқиқот қилувчи олимлар учун ҳал қилиш қийин бўлган масала бўлгани боис ва кўпчилик бу қийинчиликларни Худонинг адолатига тўғри келмайди,

Олдинги мақолада кўриб чиққанимиздек, баъзи танқидчи гуруҳлар ҳаётда содир бўладиган нохуш ва кўнгилсиз ҳодисаларни, офат-балоларни ва қийинчиликларни баҳона қилиб, Аллоҳнинг адолатини  ва гоҳида Аллоҳнинг мавжудлигини ҳам инкор қиладилар!